Autor: Izabela Bielińska
ISBN 978-83-89250-33-9

Wstęp

Szkoły polonijne działają w wielu krajach, a zatrudnieni w nich nauczyciele stosują różne metody pracy. Brakuje jednak publikacji dotyczących metodyki nauczania oraz form pracy z dziećmi praktykowanych w placówkach poza granicami kraju. Literatura poświęcona tej tematyce – jakże niedostępnej dla nauczycieli uczących w placówkach polskich – jest uboga.

Jestem z wykształcenia nauczycielem. Skończyłam w Polsce trzy kierunki pedagogiczne. Tematyka metod nauczania zainteresowałam mnie, gdy opuściłam granice Polski i zaczęłam pracować w Norwegii jako nauczyciel polonijny w Polskiej Szkole Sobotniej im. Jana Pawła II w Oslo. W tej placówce działałam przez trzy lata jako nauczyciel nauczania początkowego. Wyszłam z propozycją napisania i wydania książki o stosowanych tam metodach aktywizujących. Niestety, dyrekcja szkoły nie udzieliła mi zgody na publikację efektów mojej pracy.

W późniejszym okresie zmieniłam pracodawcę. W swojej działalności nauczycielskiej wciąż jednak stosowałam metody aktywizujące, które stymulują myślenie, lepiej wpływają na percepcję przekazywanych treści, ułatwiają zrozumienie tematu, pobudzając do przemyśleń i dyskusji, powodują wzrost zainteresowania poruszanymi na lekcjach zagadnieniami. Takie formy pracy preferują inne placówki polonijne, żywo zainteresowane promowaniem swojej działalności oraz różnorodnymi metodami nauczania. Mają na celu dobro i wykształcenie dzieci, dlatego też chętnie wyraziły zgodę na publikację. Na kartach książki będzie mowa o Szkolnym Punkcie Konsultacyjnym przy Ambasadzie RP w Oslo oraz Polskiej Społecznej Szkole Sobotniej we Fredrikstad, jak również znajdzie się wzmianka o działalności Stowarzyszenia „Dzieci Polsce”, którego jestem inicjatorem i pomysłodawcą.

W niniejszym opracowaniu uwzględniłam konkretne szkoły, w których nauczałam i nadal nauczam. Z dyrektorem Szkolnego Punktu Konsultacyjnego Katarzyną Słabowską-Wachowiak współpracuję od września 2010 roku jako nauczyciel pomocniczy w ramach zastępstw zarówno w klasach nauczania początkowego, jak i w gimnazjum oraz liceum. W Polskiej Społecznej Szkole Sobotniej jestem nauczycielem, wychowawcą grupy III. Szkoły społeczne w Norwegii funkcjonują również w Oslo, Bergen, Trondheim oraz w Stavanger.

Celem książki jest prezentacja form i metod aktywizujących stosowanych w placówkach polonijnych. Przedstawiam je na konkretnych przykładach autorskich scenariuszy, wywiadów oraz opisów pokazów audiowizualnych. Publikację kieruję do nauczycieli polonijnych działających w różnych miejscach na świecie, do studentów zainteresowanych problematyką pedagogiki oraz do rodziców dzieci, które uczą się poza granicami kraju. Opracowanie może również okazać się pomocne dla pracowników Departamentu Współpracy Międzynarodowej Ministerstwa Edukacji Narodowej. Żeby skonkretyzować treść, świadomie zamieszczam zdjęcia i prace artystyczne dzieci, których rodzice wyrazili zgodę na ich wykorzystanie. Z myślą o jak najszerszym gronie czytelników staram się posługiwać przystępnym językiem, czytelnym zarówno dla profesjonalistów, jak i dla osób niezajmujących się na co dzień nauczaniem.

Treść podzieliłam na dwie części. Pierwsza z nich przedstawia funkcjonowanie szkolnictwa powszechnego i szkolnictwa mniejszości narodowych, oraz norweskiego ministerstwa oświaty, a także działalność polskich organizacji rządowych i pozarządowych i ich stosunek do szkolnictwa polonijnego. Istotny element tego fragmentu pracy stanowi rys historyczny wybranych placówek.

W części drugiej omawiam metody aktywizujące stosowane w nauczaniu przedmiotów ojczystych w szkolnictwie polskim w Norwegii. Sporo miejsca poświęcam podstawie programowej z 2010 roku, która stanowi ważny dokument opisujący proces wspomagania rozwoju dzieci i młodzieży, a zwłaszcza cele i treści dydaktyczne obowiązujące w nauczaniu poza granicami kraju w punktach konsultacyjnych i zalecane w szkołach sobotnich. Metody i formy pracy dokumentuję scenariuszami przeprowadzonych przeze mnie zajęć. Ważną część materiału badawczego stanowią ankiety wypełnione przez nauczycieli wymienionych placówek polonijnych.

Przy opracowywaniu poszczególnych zagadnień korzystałam z dostępnej literatury, między innymi z pracy Edwarda OlszewskiegoPolacy w Norwegii 1940–2010. Poddałam też analizie dokumenty szkolne: statuty, rozporządzenia oraz przeprowadziłam wywiady z dyrektorem Szkolnego Punktu Konsultacyjnego, Katarzyną Słabowską-Wachowiak, i ze Zbigniewem Górskim, założycielem Polskiej Społecznej Szkoły Sobotniej we Fredrikstad.

Tłem edukacji polonijnej będącej przedmiotem niniejszej pracy jest Norwegia. Z tego względu uznałam za właściwe przedstawienie zarysu polityki edukacyjnej prowadzonej przez władze tego kraju. Zaprezentowałam również polskie instytucje rządowe i samorządowe, które współpracują ze szkołami polonijnymi oraz udzielają im wsparcia finansowego i dydaktycznego. Pomoc polskich placówek jest istotna i znacząca, gdyż szkoły sobotnie w większości przypadków utrzymują ze składek własnych. Skromne fundusze nie pozwalają na zakup niezbędnych pomocy edukacyjnych. Tymczasem właśnie stosowanie metod aktywizujących wiąże się z koniecznością wykorzystywania różnego rodzaju środków dydaktycznych. Rozmaite fundacje, między innymi Edukacja dla Demokracji w ramach projektu Szkoła.PL, który jest współfinansowany ze środków wyasygnowanych przez ministra spraw zagranicznych, przyznaje dotacje polskim szkołom polonijnym. Fundusze są przeznaczane na zakup map ściennych, atlasów, plansz edukacyjnych czy też projektorów. Wymienione pomoce dydaktyczne są wykorzystywane podczas zajęć. Uczniowie mogą zaobserwować zmiany pogody jesienią czy też poznawać zwyczaje świąt Bożego Narodzenia w formie prezentacji multimedialnej, którą można wyświetlić dzięki kupionym pomocom dydaktycznym. Fundacja Oświata Polska za Granicą zapewnia szkołom prenumeratę czasopism, w których pojawiają się artykuły i materiał ilustracyjny na temat ważnych wydarzeń historycznych. Z kolei Polonijne Centrum Nauczycieli w Lublinie organizuje bezpłatne szkolenia dla nauczycieli i w ten sposób przyczynia się do podnoszenia kwalifikacji kadry pedagogicznej.

Mam nadzieję, że niniejsza książka nie zostanie potraktowana wyłącznie jako dokumentacja moich własnych doświadczeń pedagogicznych, ale że okaże się przydatna nauczycielom w rożnych polonijnych placówkach edukacyjnych na świecie, które prowadzą nauczanie języka polskiego oraz innych przedmiotów w języku polskim.