Autor: Praca zbiorowa
ISBN 978-83-89250-52-0

Wstęp

Natężenie niepewności i ryzyka we współczesnych społeczeństwach jest większe, niż w społeczeństwach tradycyjnych. W zaawansowanej nowoczesności, społeczna produkcja bogactwa idzie w parze ze społeczną produkcją ryzyka. Urlich Beck oceniając to zjawisko używa terminu „społeczeństwo ryzyka”. Adaptacja działań zależy tutaj od oceny ryzyka, opartej na modelowaniu matematycznym, probabilistycznym z wykorzystaniem statystyki matematycznej. Istotne jest udzielenie odpowiedzi na następujące pytania: jak definiować zagrożenia i oceniać potencjalne ryzyko ich występowania?, jaki zakres ryzyka może być akceptowany?, w jaki sposób akceptowany zakres ryzyka może być osiągnięty przy przyzwoleniu społecznym i efektywności ekonomicznej? (Markowski, 1999). Identyfikacja konkretnego zagrożenia, która jest uzupełniona oceną liczby scenariuszy, jest wstępnym krokiem każdej strategii obniżania ryzyka. Wytyczne Center for Chemical Process Safety wymieniają 12 rodzajów metod oceny zagrożenia:- przegląd cech bezpieczeństwa, - listy kontrolne, - klasyfikacja względna (wskaźnik Dow, Substance Hazard Index,),- wstępna analiza zagrożenia (czasami także wstępna analiza konsekwencji), - analiza „co, jeśli”,- analiza „co, jeśli” i listy kontrolne,- analiza zagrożenia i zdolności działania,- analiza rodzajów i skutków uszkodzeń,- analiza drzewa uszkodzeń,- analiza drzewa wydarzeń,- analiza przyczyn i konsekwencji,- analiza błędów ludzkich,Problemy bezpieczeństwa są w znacznym stopniu związane ze środowiskiem pracy, jego środowiskiem materialnym określanym przez czynniki fizyczne, chemiczne i biologiczne w którym odbywa się proces pracy. Ochrona zdrowia i życia pracowników poprzez zapewnienie bezpiecznych i higienicznych warunków pracy, stanowi podstawowy obowiązek pracodawcy. Efektywność działań w kierunku eliminacji wypadków przy pracy w znacznej mierze zależy od dostępu do właściwych danych i informacji. Wiedza teoretyczna i praktyczna o przyczynach powstawania wypadków ma istotny wpływ na ocenę ryzyka zawodowego oraz odpowiednią profilaktykę wypadkową. Nowe spojrzenie na prace, sytuacje człowieka w centrum wszelkiej działalności, czynią go odpowiedzialnym za decyzje i zachowania. W 2002 roku podczas briefingu sekretarz obrony Stanów Zjednoczonych wyróżnił trzy kategorie wiedzy dotyczącej zagrożeń: wiemy, że wiemy (known, knowns), wiemy, że nie wiemy (known, unknowns), nie wiemy, że nie wiemy (unknown, unknons). W dwóch pierwszych kategoriach mamy wiedzę poznawczą, w której zaś zagrożenie nie jest znane w określonej chwili. Zbigniew W. Kundzewicz i in. dodaje jeszcze jedną kategorię, kiedy udajemy, że nie wiemy, świadomie ignorując wiedzę (unknown knowns) (Kundzewicz i in., 2010). Badania dotyczące analizy zagrożeń, przeciwdziałania, reagowania na zagrożenia i normalizacji w środowisku pracy nie są proste. Obejmują zespół przedsięwzięć analitycznych i działań praktycznych podejmowanych przez różne dyscypliny wiedzy: medycznej, inżynierskiej i humanistycznej. Podejście interdyscyplinarne pozwala na pełniejsze zrozumienie zagrożeń w procesie pracy. Przedstawiona monografia zawiera treści związane z zagrożeniami dla zdrowia i życia mieszczącego się w obszarze badawczym ratownictwa medycznego, medycyny pracy, medycyny sądowej, toksykologii, psychologii i socjologii zdrowia. Szczególne miejsce w prezentowanej książce mają nauki techniczne związane z inżynierią bezpieczeństwa pracy. Posługując się modelem systemu człowiek – technika – środowisko (man – technology – environment – MTE), zajmują się negatywnymi skutkami istnienia techniki w tym systemie, w którym mamy wzajemne oddziaływanie elementów na siebie. Celem zatem jest realizacja pełnego bezpieczeństwa procesowego rozumianego jako zapewnienie równowagi w systemie MTE. Przedmiotem badań jest nadzwyczajne zagrożenie (wypadek, awaria, katastrofa), możliwości jego powstania oraz skutki dla środowiska i otoczenia.

Jerzy Konieczny