Autor: Praca zbiorowa
ISBN 978-83-89250-82-7

Przedmowa

W kształtowaniu środowiska o wysokiej wartości przyrodniczej bardzo ważną rolę odgrywają zbiorowiska łąkowe. Szczególnie cenne spośród nich są półnaturalne łąki wyróżniające się bogactwem gatunków flory i fauny, w tym rzadko występujących i chronionych. Stanowi to dowód ich wysokiej bioróżnorodności. Niestety, powierzchnia półnaturalnych łąk w wielu krajach europejskich, w tym także w Polsce, ulega systematycznemu zmniejszaniu. Główną przyczyną tego zjawiska jest zaniechanie dotychczasowego użytkowania, które prowadzi do niekontrolowanej sukcesji roślinnej w kierunku zbiorowisk o niskiej wartości przyrodniczej.

W zakładaniu i odtwarzaniu bogatych florystycznie łąk w celach ochrony przyrody, w ramach działań kompensacyjnych, czy też dla zwiększenia jakości krajobrazu na obszarach wiejskich, jak i zurbanizowanych, stosuje się często typowe technologie, w których do podsiewu lub zasiewu wykorzystywane są gotowe mieszanki nasienne dostępne na rynku. Najczęściej ich komponentami są odmiany hodowlane traw i motylkowatych, niekiedy z dodatkiem ziół łąkowych. Jak wskazują najnowsze badania, alternatywą dla tych mieszanek mogą być nasiona pozyskiwane z cennych, pod względem florystycznym, półnaturalnych łąk. Atutem diaspor tworzonych przez roślinność tych łąk jest ich dostosowanie do specyfiki warunków siedliskowych. W tym względzie nasiona gatunków wykształconych z rodzimych ekotypów mają zdecydowaną przewagę nad nasionami odmian hodowlanych stosowanych w standardowych mieszankach nasiennych.

Materiał rozmnożeniowy wykształcany corocznie przez roślinne komponenty runi półnaturalnych łąk może być wykorzystany w promocji bioróżnorodności ekosystemów lądowych i kształtowaniu terenów o wysokich walorach przyrodniczych. Należy jednak podkreślić, że zebrane nasiona służą do zakładania lub odtwarzania bogatych florystycznie łąk tylko w tych samych warunkach siedliskowych danego regionu biogeograficznego. Tym samym Polska, wyróżniająca się w Europie Środkowej dużymi zasobami półnaturalnych łąk, nie może stanowić źródła nasion dla promocji bioróżnorodności na całym kontynencie.

Niniejszy podręcznik jest kompendium wiedzy na temat sposobów zbioru nasion z półnaturalnych łąk oraz metod ekologicznego odtwarzania bogatych florystycznie zbiorowisk łąkowych. Zawarte są w nim informacje na temat potencjału nasiennego cennych przyrodniczo gatunków i całych fitocenoz łąkowych oraz możliwości ich wykorzystania w zakładaniu bogatych florystycznie łąk. W podręczniku zawarto także propozycje stworzenia europejskiego certyfikatu dla rodzimego materiału nasiennego pochodzącego z terenów rolniczych o wysokich walorach przyrodniczych, bazy danych stanowisk donorowych oraz praktyczne wskazówki postępowania w realizacji projektów odtworzeniowych. W publikacji zamieszczono również wyniki badań oraz przykłady doświadczeń zrealizowanych w ramach projektu Salvere.

Piotr Goliński